Stel; ik geef jou les. Je speelt een stuk en na afloop vraag ik je om het nog eens te spelen en te letten op de dynamiek, de zuiverheid, je embouchure en de aanzet. Dit zal teveel zijn om aan te denken en het speelt nou niet bepaald relaxed. Maar in muziek moet je nu eenmaal tegelijkertijd blazen, aanzetten, vingers bewegen, op het ritme letten etc etc. Dus gaan we vaak maar gewoon van start met spelen en proberen we alles zo goed mogelijk te doen.Bij het instuderen van een nieuw stuk wordt het nog lastiger: hoe maak je een stappenplan? Sommige mensen beginnen bij de toonhoogte en spelen als een soort rebuspuzzel alle toonhoogtes achter elkaar, hopend dat er als vanzelf een logica en een juist ritme ontstaat. Dit is niet handig omdat die samenhang meestal niet als een wonder ontstaat. Bovendien studeer je van alles verkeerd in wat er maar moeilijk weer uit te krijgen is.
Terug naar het principe van Tigchelaar: omarm single tasking. De conclusie na een vijfjarige vergelijkende studie van meer dan zeshonderd wetenschappelijk artikelen over dit onderwerp luidt: als je meerdere taken tegelijk uitvoert, multitasking, ben je gemiddeld vier tot tien keer langer bezig om alle taken uit te voeren en maak je significant meer fouten in elk taak. Niet handig dus, ook al voelt het soms toch echt als tijdswinst.Maar we doen toch vaker dingen tegelijkertijd? Fietsen en praten? Lopen en spelen? Dat klopt en dat is ook geen probleem. Het wordt pas een probleem als je leert fietsen en tegelijkertijd een moeilijk gesprek voert. Het gaat dus om de hoeveelheid bewuste aandacht die je nodig hebt. Is iets nieuw of moeilijk? Dan wil je je bewuste aandacht daarop richten.
In het geval van het oefenen van een muziekstuk focus je op één aspect tegelijk dat je wilt verbeteren zoals bijvoorbeeld hard en zacht spelen. Dus als we teruggaan naar de lessituatie: ik zou je bijvoorbeeld vragen om het stuk nog eens te spelen en dan vooral te letten op de dynamiek. Tijdens het spelen merk je van alles op: Hé hier staat dat je zacht moet spelen, dat had ik nog helemaal niet gezien! of: Best lastig eigenlijk om hier zo zacht te spelen, of je doet eenvoudig je best om het forte echt luid te spelen. Een volgende keer zul je de dynamiek beter toepassen, zelfs als je er niet meer zo op let.
Als je een nieuw stuk van bladmuziek instudeert gaat nog niets vanzelf dus hoe begin je? Wat is een goede eerste stap? De kunst is om eerst in je hoofd de muziek te gaan horen, dus om zonder instrument te beginnen. Dat is goed uit te voeren zonder dat je iets verkeerd instudeert. Begin dus bij wat voor soort stuk is het is; sfeer, stijl, tempo, maatsoort. Ga dan de muziek globaal in je hoofd horen voordat je speelt. Dan weet je in elk geval of het een neushoorn of een bloem moet worden. Begin dus vanuit de omtrek en ga dan stap voor stap inkleuren. Een compleet stappenplan vind je in het e-boek Spelen vanuit je hart met praktische tips voor het musiceren!
Altijd lerenIk ben altijd al geïnteresseerd geweest in hoe wij leren. Vanaf dat ik op de middelbare school zat heb ik me afgevraagd waarom wij ons onderwijs op deze manier hebben georganiseerd, en of dat niet beter kan. Als je workshops bij mij hebt gevolgd, of de online cursus hebt aangeschaft, weet je dat ik altijd aandacht besteed aan hoe je wat ik uitleg kunt oefenen. Muziek is altijd oefenen; nieuwe muziek moet worden ingestudeerd en je techniek wil je op z’n minst bijhouden.Daarom dus was ik nieuwsgierig naar dit boek van Tigchelaar. Hij beschrijft daarin acht principes voor leren. Ik vertaal ze voor jou naar de muziek.
Het eerste principe is wat ik zojuist al heb beschreven: het gaat om de juiste methode. Meteen door dus naar principe twee uit het boek: Vul de leegte op.??Leegte tijdens het spelen? Zeker, eigenlijk is het logisch: hoe vaak denk je tijdens het spelen niet aan de boodschappen, wat er allemaal fout of goed gaat, wat je medespelers zullen denken et cetera et cetera. Ongelooflijk toch hoe dat allemaal tegelijkertijd gebeurt in je hoofd.Zelf had nog niet beseft dat als ik denk tijdens het spelen, ik daar blijkbaar de tijd voor heb. Mijn hersenen gebruiken dan gewoonweg niet al hun capaciteit voor het spelen. En dus gaan ze andere dingen doen; denk aan kleine kinderen die zich vervelen en gaan rommelen.
Hoe vul je de leegte dan op? In het geval van lezen, zou je dit sneller moeten doen volgens de schrijver. Resultaten zijn verbluffend: zoals snellezer Anne Jones die de nieuwste Harry Potter als eerste las en het in drie kwartier uit had. En ook alle vragen over de inhoud goed kon beantwoorden.
Sneller spelen is niet, of niet de enige, oplossing voor ons. Wat we wel kunnen doen is de leegte opvullen met aandacht voor de muziek.Dat betekent: niet zomaar doorspelen alsof je een CD bent die afgedraaid wordt; de ‘kijken of het lukt methode’, maar denk bijvoorbeeld eens aan het verhaal wat je vertelt. Zie het voor je, voel wat je erbij voelt. Wat voor muzikale zinnen speel je eigenlijk? Hoe begin je, hoe eindig je?Of: zoom eens in op de dynamiek, de timing, de zuiverheid, de articulatie, je houding, de beweging van je vingers, de adem die je voelt in je lichaam. Er is eigenlijk zo ontzettend veel waar wij als muzikanten op kunnen letten.
Herhaal met verschillende focusStiekem moet ik daarbij alvast een volgend principe introduceren, want op alles tegelijk inzoomen is dan weer niet handig. Dus kies een focus, en speel het dan nog eens met een andere focus. Dat wil niet zeggen dat je zonder dynamiek speelt als je let op timing. Maar je let er wel minder op.
Ik heb jarenlang Tai Chi beoefend. In Tai Chi beoefen je een vorm: een reeks bewegingen die altijd hetzelfde zijn. En die doe je dan het liefst elke dag weer. En elke les ook weer. Het enige wat steeds varieert is de focus. De ene keer let je op de momenten van in- en uitademing. De volgende keer op de gewichtsverdeling, of het ‘touwtje aan je kruin’ principe enzovoorts. Zo kun je je hele leven wijden aan het verbeteren van één vaste reeks van bewegingen.
In de muziek studeer je op deze manier een stuk veel grondiger in. Zodra je afdwaalt kun je een nieuw punt van aandacht kiezen. Of een volgend principe toepassen, meer daarover in het volgende blog!
Floor Wittink
Zuiver spelen is enorm belangrijk voor je sound. Als je zuiver speelt wordt je geluid als veel mooier ervaren, en andersom. Voor je oren valt de kleur, een mooie klank dus samen met zuiverheid. Kortom; wil je mooi klinken, oefen dan het zuiver spelen! Hierbij een stappenplan:
Eerst wil je je instrument leren kennen. Welke tonen zijn op jouw sax te hoog en te laag? Dit wil je in kaart brengen. Het liefst in een uitgebreid, zelfgemaakt, schema. Hoe pak je dit aan?
Let erop dat je in een gemiddelde sterkte speelt en met een embouchure zoals je dit normaal ook gebruikt in je spel. Je embouchure moet dus onder controle zijn. Als je net begonnen bent met saxofoon spelen heeft het nog niet zoveel zin om subtiele verschillen te meten. Eerst maar eens de basis op orde!
Hoe corrigeer je vervolgens deze tonen?
Als je weet hoe je de tonen op jouw sax aanpast, wil je dit gaan automatiseren. Speel hiervoor regelmatig met de tuning app of met een backing track. Speel lange tonen speelt totdat de app aangeeft dat deze zuiver zijn of, in het geval van de backing track, tot ze helemaal samenvallen met de muziek. Zo leer je steeds sneller aanpassen en gaan je oren en je embouchure de juiste stand onthouden. Zodat je er niet meer bij na hoeft te denken.
Houd in gedachten dat er veel van invloed is op de zuiverheid! Temperatuursverschillen zorgen er bijvoorbeeld voor dat je je sax anders moet afstemmen. Maar een mondstuk verder uit of in beïnvloedt ook de verhoudingen tussen de tonen. Dus in een hele warme ruimte is die D nu nog meer te hoog geworden. Daarnaast heb je te maken met je medemusici; hoe klinken jullie samen? Is de trompettist naast je te hoog? Wie past er aan? Of allebei? Hoe kleurt het interval samen? Je zult dus altijd weer een beetje moeten aanpassen, luisteren, aanpassen. En tenslotte kun je ook nog kleuren met kleine verschillen in intonatie.
Het blijft altijd muziek en het tuning apparaat heeft niet altijd gelijk! Maar deze oefening zorgt ervoor dat een hele goede basis hebt in het zuiver spelen. En helpt je steeds beter onderscheiden wat vals en wat zuiver is.
In mijn online training Jouw ultieme sound leg ik al deze stappen uitgebreid uit met video. Bestel deze cursus hier.
groet!
Floor Wittink
The Art of Saxophone Playing is een boek van Larry Teal uit 1963. Larry Teal (1905-1984) was een saxofoondocent aan een conservatorium in Michigan, USA. Hij was zowel saxofonist als klarinettist en fluitist en speelde zowel klassiek als in een jazz band. Zijn boek heb ik in conservatoriumtijd gelezen. Toen bestond het al 30 jaar, maar het is blijkbaar een ‘classic’.Omdat ik bezig ben met mijn eerste online training voor saxofonisten, heb ik die boek er weer eens bij gepakt. Zou er nog iets in staan wat ik ben vergeten, of waar ik het misschien niet (meer) mee eens ben?
Het begin van het boek neemt je meteen terug in de tijd; geschreven in begin jaren zestig heeft de saxofoon nog last van de reputatie een ‘makkelijk’ instrument te zijn. Larry Teal corrigeert dat door hier een woord aan toe te voegen: de sax is makkelijk om slecht te spelen.Zeker kun je op een saxofoon snel een melodietje spelen, maar het gevaar is te denken dat serieuze studie daarom niet nodig is. Zoals koperblazers vaak veel meer aandacht besteden aan basisoefeningen en inspelen of zoals strijkers die pas na jaren een beetje fatsoenlijke toon produceren. Saxofonisten hebben veel aan dit boek gehad en inmiddels hebben ‘we ook een inhaalslag gemaakt.
Maar toch blijft dat ‘makkelijke’ wel een achilleshiel. Ik merk nog vaak dat op saxofoonlessen er weinig aandacht wordt besteed aan hoe je eigenlijk aanzet, wat je nu precies doet met je onderlip, hoe je mondholte invloed heeft op je klank. En natuurlijk ook de ademhaling: buik, borst; wat mag nu wel en wat niet en wat is ademsteun eigenlijk precies. Je komt een aardig eind op de sax als je hier weinig aandacht aan besteedt, want die tonen komen er wel uit na een paar maandjes oefenen. Terwijl een koperblazer er bijvoorbeeld niet mee weg komt.Zonder daarbij het echte muziek maken uit te stellen, kun je door het doen van basisoefeningen steeds meer één worden met je instrument. Zodat je weet wat je doet en daarom veel vrijer muziek kunt maken.
Kortom: de waarschuwing van Teal is nog relevant en in mijn workshops en de aanstaande online training help ik om inzicht te geven in deze basistechnieken. Met enige aanvulling op dit boek: want in 60 jaar is er wel enige kennis bijgekomen.Meer nieuws volgt, en voorlopig is er veel bij te spijkeren met behulp van mijn blogs over de basistechnieken (overigens mooi verzameld in het e-boek Blow your mind!).Tip daarbij is:
Groet,
Floor
Collega saxofonist Søren Ballegaard komt uit Denemarken en woont sinds zijn studie aan het Conservatorium in Den Haag in Nederland. Hij is een bevlogen musicus en docent. In het Engels en Nederlands maakt hij sinds een paar jaar video tutorials over jazz improvisatie; deze zijn te zien op zijn YouTube kanaal. Hij gaat in op hoe te improviseren over akkoorden, hoe je verschillende toonladders kunt gebruiken in de jazz improvisatie, welke licks leuk zijn om aan je spel toe te voegen en nog veel meer.
Omdat ik het leuk vind om af en toe andere kennis aan te bieden dan die ik zelf heb, geef ik in dit blog het podium aan Søren. Vooral voor de gevorderde spelers bieden zijn video’s, veelal in het Engels, véél informatie. Maar voor abonnees van de Saxschool gaat hij terug naar de basics!
Lees verderEen ritme moet je eerst in je hoofd horen om te spelen. Meteen spelen en dan hopen het juiste ritme toevallig te produceren werkt niet goed. Met toonhoogte lukt dat wel. Ook al hebben we nog geen klankvoorstelling in ons hoofd van deze toon; de juiste greep weten we te vinden. Al spelende horen we dan hoe het klinkt; ‘O ja, nu weet ik het weer’.
Maar ritme kun je meestal niet al spelende terugvinden, tenzij je het goede voorbeeld naast je hoort in orkest of band natuurlijk.
In de 20 jaar dat ik heb lesgegeven, heb ik heel vaak gehoord dat mensen het ritme ‘niet meer weten’, het ‘moeilijk’ vinden. Of de vraag is of ik het even kan voorspelen. Als ik samen met de cursist het volgende stappenplan doorneem, blijkt het meestal níet moeilijk en is voorspelen niet meer nodig. En vaak kost deze voorbereiding maar vijf minuten.
Lees verderInzicht in motivatie is zowel handig als je (muziek)les neemt als wanneer je dit geeft. Wat beweegt je leerlingen en waaraan herken je een motiverende docent? Wat motiveert jou om muziek te maken?
Dit seizoen geef ik les aan het conservatorium van Haarlem. Haarlem is één van de kleinere conservatoria en gespecialiseerd in Popmuziek en Elektronische muziek. Ik geef daar het vak educatie en dus geef ik les in lesgeven.
Een paar maanden geleden was het onderwerp motivatie aan de beurt. Op zich grappig op een wat cynische manier, want de studenten zijn vaak afwezig in mijn lessen. Het hoofdvak (les in je instrument) gaat voor en educatie komt vele nummertjes later in de lijst met prioriteiten.
Lees verderOver de beste soort van ademhaling en ademsteun bij het bespelen van een blaasinstrument bestaan veel verschillende verhalen. Hoe komt dat?
Lees verder