Les hebben en les nemen: wat motiveert?

Inzicht in motivatie is zowel handig als je (muziek)les neemt als wanneer je dit geeft. Wat beweegt je leerlingen en waaraan herken je een motiverende docent? Wat motiveert jou om muziek te maken?
Dit seizoen geef ik les aan het conservatorium van Haarlem. Haarlem is één van de kleinere conservatoria en gespecialiseerd in Popmuziek en Elektronische muziek. Ik geef daar het vak educatie en dus geef ik les in lesgeven.

Een paar maanden geleden was het onderwerp motivatie aan de beurt. Op zich grappig op een wat cynische manier, want de studenten zijn vaak afwezig in mijn lessen. Het hoofdvak (les in je instrument) gaat voor en educatie komt vele nummertjes later in de lijst met prioriteiten.

Ik doe mijn best dit vak aantrekkelijk te maken maar kan alleen iets opbouwen als ze er zijn. Een vicieuze cirkel dus, terwijl ik zo graag vertel over hoe lesgeven uitdagend en leuk kan zijn. Hoe bevredigend het is als je iemand kunt helpen met musiceren. Hoe je zelf als mens groeit door les te geven.
Ik vertel er ook graag over omdat dit in de praktijk nog wel eens misgaat. Dan blijft het lesgeven een ‘moeten’ voor de docent/muzikant naast het, vaak voor veel te weinig gage, optreden. Dan wordt het ‘saai’ gevonden en heeft het niets te maken met de magie van muziek doe gevoeld wordt als de professional zelf speelt.

De amateurmuzikant is daar de dupe van. Juist degene die óók zoveel liefde heeft voor muziek maken. Juist degene die de moeite neemt om een instrument aan te schaffen, dure lessen te nemen en in zijn vrije tijd te oefenen. Juist diegene die onzeker is over zijn eigen kwaliteiten, want het resultaat is nog mijlenver weg van wat de docent laat horen.

Daarnaast zijn er ook docenten met hart voor het vak, maar die niet de juiste snaar weten te raken bij de leerling. Meestal omdat ze uitsluitend geestdriftig ingaan op techniek en noten lezen, of specifiek repertoire. Zodat het muziek maken een kunstje wordt waar de ziel uit is verdwenen.

Motivatie dus is het onderwerp voor deze periode op het conservatorium. Ik koppel de theorie steeds terug naar de praktijk van de student zelf; Waarom ben je hier in de les? Om welke redenen ben je afwezig? Zijn deze redenen gebaseerd op logica of op gevoel? En waar komt dat gevoel vandaan? En wat is het gevolg hiervan?
Waar het mij in dit artikel om gaat is dat veel beslissingen die wij mensen maken niet rationeel zijn. Als je het gevoel hebt dat de stof niet interessant genoeg is en je bent daardoor afwezig, is dat geen logische beslissing. Als je er namelijk niet bent dan wéét je helemaal niet wat je eraan kunt hebben. Dat uitleggen is overigens ook best lastig aan iemand die er niet is.

Studenten hebben dus een idee over wat het vak educatie inhoudt. Zoals één van hen laatst verwoordde nadat wij een heel leuke discussie hadden over het onderwerp leren: ‘Educatie is eigenlijk de Partij voor de Dieren van de vakken op deze school! Het is super interessant en nuttig voor je eigen ontwikkeling, maar zo lijkt het niet als je op de naam afgaat.‘ Blijkbaar heeft het de naam educatie een negatieve associatie.

Zo blijken wij mensen allerlei overtuigingen te hebben, waarvan we niet altijd weten waar ze vandaan komen. En die ook niet altijd even nuttig zijn. Er zijn onderzoeken gedaan naar motivatie van kinderen die op muziekles gaan. Zo kunnen jonge kinderen verschil maken tussen wat ze leuk vinden of wat ze denken dat belangrijk is voor hen en hun idee van wat hun competentie is op dit gebied. Deze vooronderstellingen bepalen hoeveel moeite ze gaan doen, hoe hun optreden zal gaan en hoe hun eigenwaarde zal zijn. (Wigfield, 1994; Wigfield&Eccles, 1992)
Er zijn dus zowel overtuigingen over hoe leuk en nuttig en vak, of het gitaar- of saxofoonspelen is en daarnaast zijn er vastomlijnde ideeën over hoe goed je er in bent. Dat bepaalt weer hoeveel moeite er wordt gedaan en voor je het weet ontstaat er een self fulfilling prophecy.

Misschien herken je bij jezelf ook overtuigingen die je had over hoe goed jij was in musiceren?
Of had je een idee over een bepaald vak bij je opleiding wat helemaal niet bleek te kloppen?

De toekomstige leerlingen van mijn studenten gaan die overtuigingen ook hebben. En naar mijn mening is het een prachtige taak van de docent om te helpen hiervan bewust te worden, zodat mentale blokkades uit de weg kunnen worden geruimd.

Een mooi voorbeeld geeft professor Carol Dweck in deze Ted Talk: als kinderen een overtuiging hebben dat ze iets niet kunnen en vervolgens een growth mindset aanleren (je kunt het wel als je oefent) presteren ze vele malen beter! Maar ook echt verbluffend veel beter. Niet talent, maar overtuiging en oefenen bepaalt voornamelijk het resultaat.
In muziek zijn er veel overtuigingen over talent, maar het meeste is niet gebaseerd op feiten. Zelfs meesterpianist Lang Lang zegt dat talent 90% resultaat is van oefenen.

De studenten die de lessen van mijn vak hebben bijgewoond, hebben niet alleen meer inzicht in hun eigen motivatie, maar ook in dat van hun leerlingen en kunnen daar op inspelen; letterlijk en figuurlijk.

En wat motiveert de amateurmuzikant op les eigenlijk nog meer? Muziek maken die je prachtig vindt, gezelligheid in de les. ‘Gewoon’ even lekker toeteren/raggen/pingelen/trommelen en natuurlijk ook samenspelen.

Laten we buiten onze beperkende overtuigingen gaan kijken over wat wel en niet goed, of interessant is en dat vooral ook meegeven als we lesgeven of les nemen.
Kies daarom als amateurmuzikant een docent die jou je goed laat laat voelen, ook al is leren niet altijd makkelijk. Zodat jij steeds weer je grenzen kunt verleggen mét dat plezier in het musiceren.

Wil je meer lezen over welke mogelijkheden er allemaal zijn in het lesgeven of les nemen? Ik schrijf uitgebreid over motivatie in mijn boek Hoe je als muzikant een bloeiende lespraktijk opbouwt. Zowel voor de docent als de amateurmuzikant geeft het veel handvatten over hoe te leren op een prettige manier. Meer informatie/bestellen.

Daarnaast heb ik, om het gat tussen techniek en magie te helpen opvullen, het e-boek Spelen vanuit je hart geschreven met tips voor musici. Meer informatie/bestellen.