Op gehoor naspelen: zes stappen!

Op gehoor een melodie naspelen is voor de ene speler routine en voor de ander een ‘no go area’. Tijdens het lesgeven merk ik dat sommige mensen het idee hebben dat ze dit niet kunnen of in elk geval er niet uit zichzelf aan beginnen. Vaak ligt er al dan niet bewust aan ten grondslag, dat ze denken dat ze het meteen helemaal moeten kunnen naspelen.

 De meeste mensen hebben geen absoluut gehoor, dat wil zeggen dat je meteen weet welke noot er klinkt zonder het te hoeven proberen op je instrument. Een absoluut gehoor ontwikkel je niet op latere leeftijd. Het is aangeboren of op zeer jonge leeftijd ontstaan. Voor de meerderheid zonder absoluut gehoor is het altijd stap voor stap, stukje voor stukje proberen, verbeteren en checken. Voor mij als ervaren speler zelfs is dat ook het geval, ook al gaat het inmiddels veel sneller door het vele oefenen.

Tijdens het lesgeven verdeel ik het proces -op gehoor naspelen- onder in stappen en ik moedig iedereen aan het naspelen te oefenen. Het merendeel blijkt dat dan aardig goed te kunnen horen of iets klopt of niet. En dan is het een kwestie van een handige methode gebruiken en geduld opbrengen.
Een klein deel van de spelers heeft tijd nodig om hoger en lager goed uit elkaar te leren halen en kan ook niet goed checken of een toon dezelfde is. Voor die speler is er meer tijd en begeleiding nodig, maar ook dan is er zeker vooruitgang te boeken. Door oefening.

Of je nu tot deze laatste groep behoort of niet, het proces van uitzoeken alleen al is heel nuttig, zelfs al slaag je er niet in om een stuk goed uit te zoeken. Je gaat veel beter luisteren naar de muziek dan wanneer je iets van blad speelt. Goed luisteren is dus de basis van goed muziek maken. Probeer het eens uit, voor jezelf ‘pielend’, stukje voor stukje. Hierbij een stappenplan om je te helpen.

Stap 1

Kies een melodie of solo die je wilt uitzoeken.

Blazers kunnen bijvoorbeeld de melodie gebruiken van Mercy Mercy Mercy van Joe Zawinul. (Ook op Spotify gespeeld door het Canonball Adderly Quartet). Mijn advies is dat je echt iets eenvoudigs kiest om mee te beginnen.

Bij Mercy Mercy Mercy zoek je de melodie uit die wordt gespeeld door de blazers. Dit gedeelte begin na ongeveer een minuut.

Stap 2

De maatsoort
Speel nog niet maar luister en klap de tel mee. Probeer uit te vinden in welke maatsoort het stuk staat. Waar zit de één van de maat?

Stap 3

De melodie en de puls samen
Luister naar de melodie terwijl je de groove blijft meebewegen. Dit meezingen hoeft niet fantastisch te zijn, maar probeer wel het ritme helemaal goed te krijgen.

Stap 4

Bepaal de grondtoon
Probeer de grondtoon te bepalen, gebruik daarvoor je instrument. Hiervoor zijn een paar hulpmiddelen.

• De grondtoon is de toon die het meest rustig klinkt en je kunt hem vaak goed als lange toon meespelen.

• De melodie eindigt of begint regelmatig op de grondtoon en is in elk geval prominent aanwezig in de melodie.

Stap 5

Bepaal de toonladder

Als je bekend bent met mineur en majeur dan kun je samen met de grondtoon de toonladder bepalen. Je wilt dus bij grondtoon C weten of dit C majeur (geen voortekens) of C mineur (drie mollen) is. Speel beide ladders met de muziek mee. Welke klinkt het beste? Je kunt ook het grondakkoord meespelen dus C-E-G of C-Es-G en horen wat het beste past.

Het weten van de voortekens maakt het uitzoeken van de melodie eenvoudiger. Vind je dit lastig dan kun je ook noot voor noot gaan uitzoeken en gaandeweg inzicht krijgen in de toonladder.

Stap 6

Vind de eerste noot

Zoek de allereerste toon op die wordt gespeeld. Het helpt om deze eerst na te zingen en dan op te zoeken op je instrument. Is de toon die je probeert te laag probeer dan een hogere, net zolang tot je de juiste hebt gevonden. Met een juiste eerste toon kun je verder bouwen.

Stap 7

Zoek stukje voor stukje uit

Neem korte stukjes om stap voor stap uit te zoeken. Bij te lange gedeeltes ben je na het luisteren de eerste tonen alweer vergeten, dus dat werkt niet goed. Tenzij je al goed inzicht hebt in welke harmonieën er worden gespeeld.

Stap 8

Check of het klopt

Om te checken of je stukje klopt speel het heel zacht mee met de opname voordat je verder gaat met het volgende gedeelte.

Stap 9

Schrijf het op (of juist niet)

Je kunt de noten in noten opschrijven als geheugensteun, eventueel zonder ritme of heel simpel in letters. Of je kunt ervoor kiezen je geheugen te trainen door het juist niet op te schrijven.

Veel succes!