Jazz improvisatie – gastblog Søren Ballegaard
Collega saxofonist Søren Ballegaard komt uit Denemarken en woont sinds zijn studie aan het Conservatorium in Den Haag in Nederland. Hij is een bevlogen musicus en docent. In het Engels en Nederlands maakt hij sinds een paar jaar video tutorials over jazz improvisatie; deze zijn te zien op zijn YouTube kanaal. Hij gaat in op hoe te improviseren over akkoorden, hoe je verschillende toonladders kunt gebruiken in de jazz improvisatie, welke licks leuk zijn om aan je spel toe te voegen en nog veel meer.
Omdat ik het leuk vind om af en toe andere kennis aan te bieden dan die ik zelf heb, geef ik in dit blog het podium aan Søren. Vooral voor de gevorderde spelers bieden zijn video’s, veelal in het Engels, véél informatie. Maar voor abonnees van de Saxschool gaat hij terug naar de basics!
Improviseren in de Jazz!
Jazz staat natuurlijk bekend zijn improvisaties. Jazz is daarom ook de basis van de meeste improvisaties van saxofonisten in bijna alle jazz-, pop-, rock-, soul-, funk-, fusion-muziek wat wordt gespeeld op saxofoon.
Ik hoor vaak van mensen dat ze improviseren lastig vinden, vooral in de jazz. Als saxofoondocent, coach en muzikant vind ik het van grootste belang dat iedereen dat iets doet met muziek ook kan improviseren.
Jazz vormt een bepaald kader waarbinnen je op zoek gaat naar jouw creativiteit. Niet meer en niets minder. Je begint ergens en je gaat je langzamerhand ontwikkelen. Ik zie het dus niet als moeilijk; we improviseren sowieso elke dag wanneer we spreken. We spreken niet in vaste en vooruit geplande zinnen, maar met een bedoeling. De woorden en zinnen passen we “improviserend” aan in het verloop van onze gesprekken. We kunnen dit van nature en jazz is gewoon een andere taal die we kunnen leren als muzikanten!
Ben je nog niet begonnen met improviseren? Ik hoop je met mijn blog te enthousiasmeren en een eerste aanzet te geven.
Speel je al geruime tijd jazz? Op mijn YouTube kanaal en mijn website geef ik veel informatie over harmonie, soorten toonladders en licks in de jazz.
Maar eerst wat meer informatie over de jazz;
De Jazz Standard: melodie, ritme en harmonie.
In de Jazz is er sprake van een bepaald vocabulaire afkomstig uit liedjes van oude Amerikaanse musicals uit de jaren 1920 tot 1960. Deze liedjes zijn net als alle andere songs opgebouwd uit een melodie, ritme en akkoorden.
Een kenmerk van deze “American Songbook” liedjes is dat zij vaak uitgebreider zijn in de harmonie dan de gewone pop, rock of andere populaire muziek die wij op spotify, radio of tv horen.
En hierbinnen zijn er ook verschillende moeilijkheidsgraden qua improvisatie. Dit heeft te maken met het aantal en ook het soort akkoorden die een jazz standard bevat.
De Jazz standards zijn dus vaak lastiger om over te improviseren dan een gemiddelde popsong. Maar wanneer je een basis hebt opgebouwd hierin is het een kleine moeite om te improviseren over andere soorten muziek.
Het is nooit te lastig om gewoon te beginnen; in dit blog geef ik je een eerste oefening.
De Basis: melodie, toonladder en akkoorden.
De melodie van een liedje is geschreven vanuit een idee en vaak een gevoel. Hiervoor wordt een bepaalde toonsoort gekozen. Elke toonsoort heeft zijn eigen toonladder en daaruit volgen de akkoorden.
Wanneer je improviseert, speel je altijd vanuit de melodie van een liedje. De melodie komt uit een gevoel en heeft een betekenis. Daarom beginnen wij in de improvisatie ook met de melodie. Wat gebeurt in de melodie? Kunnen we iets veranderen, variëren? Is het mogelijk om een noot langer aan te houden? Of om een gedeelte sneller te spelen? Of kunnen we een extra noot toevoegen?
Om te weten welke noot te kunt toevoegen kijk je naar de toonsoort van het melodie. De voortekens helpen je om de toonladder te herkennen. En vaak eindigen, of beginnen liedjes bovendien op de grondtoon; bijvoorbeeld de melodie eindigt op een C en het stuk staat ook in de toonladder van C.
De toonladder is de basis die je ook gebruikt voor de improvisatie. Je gaat een stapje verder als je ook naar de akkoorden kijkt waaruit het stuk is opgebouwd. De tonen uit de akkoorden kunnen namelijk afwijken van de basis toonladder.
Begin nu met improviseren: melodie, ritme en toonladder.
Wil je graag beginnen met improviseren in jazz? Ook al weet je nog niet alles van akkoorden af? Begin dan met een simpel liedje, je kunt bijvoorbeeld heel goed beginnen met Vader Jacob.
De eerste toon van dit liedje is ook de grondtoon van de toonladder waar het liedje in staat. Dus begin je Vader Jacob op een G, dan staat het in G en gebruik je een Fis in plaats van een F.
Speel de melodie die jij hebt gekozen vijf keer en begin dan langzaamaan het ritme van de melodie te veranderen. Maak een noot wat langer of korter, speel een stukje sneller of langzamer. Doe dit een aantal keer en let er nog niet op of je het al heel geslaagd vindt of niet. Je bent aan het ontdekken.
Leer vervolgens de toonladder goed uit je hoofd en speel nog een keer (bijvoorbeeld) Vader Jacob, maar varieer nu meer met de noten. Speel de eerste drie noten bijvoorbeeld eens naar beneden in plaats van omhoog. Welke variatie zou je kunnen maken met het tweede zinnetje?
Langzaam ga je steeds meer je eigen versie spelen. Van daaruit kun je steeds een stapje verder gaan met improviseren.
Have fun and play music!
Meer zien en horen?
Ik deel veel meer informatie over improvisatie in de jazz via mijn YouTube kanaal.
Je bent welkom om je hierop te abonneren.
In Delft geef ik samen met Ed Baatsen elke laatste maandag van de maand een (gratis) workshop en jamsessie in café Verderop:
Meer weten over Søren?
Op mijn website vind je meer informatie over mij, mijn saxofoonworkshops en mijn online tutorials.
Ook vind je daar mijn videoles (Engels) over 7th chord arpeggios: how to practise and use these on Blue Bossa.
